
वि.सं. १९९० माघ २ गतेको विनाशकारी भूकम्पको सम्झनामा हरेक वर्ष मनाइँदै आएको भूकम्प सुरक्षा दिवस यस वर्ष पनि २७औँ संस्करणका रूपमा देशव्यापी रूपमा विविध कार्यक्रमसहित मनाइँदैछ। सहरी विकास तथा भवन निर्माण विभागका अनुसार “भूकम्पले सिकाएको पाठ, बलियो संरचना र सुदृढ पूर्वतयारीका साथ” भन्ने मूल नाराका साथ दिवस मनाउन तयारी पूरा भएको छ।



वि.सं. १९९० को भूकम्पका प्रत्यक्ष अनुभव साझा गर्ने व्यक्तिहरूको सङ्ख्या अहिले न्यून भए पनि वि.सं. २०७२ सालको विनाशकारी भूकम्पले हालको पुस्तालाई समेत यस्तै पीडादायी क्षणको साक्षी बनाएको छ। केही दिनअघि तिब्बतमा केन्द्रविन्दु भएको भूकम्पले काठमाडौं उपत्यकालगायतका क्षेत्रहरू हल्लाउँदा नौ वर्षअघिको त्रासदीले पुनः स्मरण गराएको थियो।



भूकम्पबाट सिक्नुपर्ने पाठ
विभागका महानिर्देशक मचाकाजी महर्जनले भूकम्पीय जोखिम न्यूनीकरण र सुरक्षाका लागि सुदृढ पूर्वतयारी र बलियो संरचना निर्माणको महत्त्वलाई प्राथमिकता दिनुपर्ने बताए। भूकम्पीय क्षति न्यूनीकरणका लागि भवन निर्माण संहिता अद्यावधिक गरिसकिएको र त्यसलाई प्रभावकारी रूपमा लागू गर्न विविध क्षेत्रहरूमा अभियान चलिरहेको उनको भनाइ छ।



भवन निर्माणका क्रममा भार र डिजाइनको वैज्ञानिक विधि अपनाउनुपर्ने र भवन निर्माण संहिताको कडाइका साथ कार्यान्वयन गर्नुपर्नेमा इञ्जिनियर अमितप्रसाद तिमल्सेनाले जोड दिएका छन्।
सचेतना र पूर्वतयारीमा जोड
राष्ट्रिय भूकम्प मापन तथा अनुसन्धान केन्द्रका वरिष्ठ भूकम्पविद् डा. लोकविजय अधिकारीले भूकम्पीय क्षति कम गर्नका लागि जनचेतना अभिवृद्धि र पूर्वतयारीको महत्त्वबारे प्रकाश पारे। उनका अनुसार, विपद् व्यवस्थापनका लागि सुरक्षित हुने तरिका, संयमता अपनाउने उपाय, र भूकम्पीय जोखिम न्यूनीकरणबारे व्यापक प्रचारप्रसार आवश्यक छ।
विपद् व्यवस्थापनविद् डा. धर्मराज उप्रेतीले पूर्वतयारीको अभावमा जाजरकोट भूकम्पपीडितहरू अझै पनि अस्थायी आवासमा बस्न बाध्य भएको र कतिपय पीडितहरूले राहतसमेत प्राप्त गर्न नसकेको बताए।
पुनःनिर्माण योजनाका चुनौतीहरू
राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरण (एनडिआरआरएमए)का अनुसार, जाजरकोटको भूकम्प प्रभावित क्षेत्रमा पुनःनिर्माण गर्नुपर्ने निजी आवासको सङ्ख्या ९५,७८७ रहेको छ। बाढीपहिरो र भूकम्पबाट क्षतिग्रस्त संरचनाहरूको पुनःनिर्माणका लागि १ खर्ब १ अर्ब १२ करोड रुपैयाँ आवश्यक पर्ने अनुमान गरिएको छ।
भूकम्प प्रतिरोधी संरचना आवश्यक
भूकम्प प्रविधि राष्ट्रिय समाज नेपालका निमित्त कार्यकारी निर्देशक डा. रमेश गुरागाईले नयाँ बन्ने संरचनाहरूलाई भूकम्प प्रतिरोधी बनाउन नीतिगत प्रतिबद्धता र जनचेतना महत्त्वपूर्ण हुने बताए। भूकम्पबाट हुने सम्भावित धनजनको क्षति न्यूनीकरण गर्न राष्ट्रिय संकल्प आवश्यक रहेको उनको भनाइ छ।
यस वर्षको भूकम्प सुरक्षा दिवसले विगतका पाठहरू स्मरण गर्दै, सुरक्षित संरचना र प्रभावकारी पूर्वतयारीमार्फत भूकम्पीय जोखिम न्यूनीकरणका प्रयासलाई अझ सुदृढ बनाउने अपेक्षा गरिएको छ।