राजस्व नीतिमा उल्टो यात्रा २ : भन्सारबाट भित्रिँदैन, बजारमा भारतीय स्वीट सुपारी छ्याप्छ्याप्ती

सरकारको अव्यावहारिक राजस्व नीतिको मारमा परेको अर्को उद्यम हो, स्वीट सुपारीको उत्पादन । देशका विभिन्न शहरमा खुलेका १७ ओटा स्वीट सुपारीका उद्योग अहिले उत्पादन बन्द छन् । तर, बजारमा भारतबाट भित्रिएका यस्ता उत्पादनको रजगज छ ।

भारतबाट आउने यस्तो सुपारी भन्सारको रेकर्डमा भने छैन । सरकारले यसको कच्चा पदार्थको रुपमा रहेको सुपारीको आयात महशुल र अन्तः शुल्कमात्र होइन, आयातमा पनि उच्च दरकै राजस्व तोकेको छ ।

परिणाम, स्वदेशी उद्योगले उत्पादन गर्न सकेका छैनन् । भारतबाट तस्करी भएर भित्रिने गरेको छ । भारतमा न्यून राजस्वका कारण पारिको उत्पादनको तुलनामा स्वदेशी उत्पादन ३ गुणा महँगो पर्दछ । सीमामा खटिएको प्रहरीले नियन्त्रणमा चासो नराख्दा सस्तो उत्पादन तस्करी भइरहेको छ ।

भारतबाट अवैध रुपमा भित्रिएको उत्पादनसँग प्रतिस्पर्धा गर्न नसकेपछि स्वदेशका उद्योगमा ताला लागेको छ । सरकारले आर्थिक वर्ष २०६९/७० देखि यस्ता उद्योगलाई अन्तःशुल्क लिन थालेपछि दुर्दशा शुरू भएको उद्योगीहरु बताउँछन् ।

‘प्रतिकिलो ५० रुपैयाँबाट शुरु भएको अन्तःशुल्क अहिले ३६५ रुपैयाँ पुर्‍याएको छ । त्यसमा ४० रुपैयाँ स्वास्थ्य कर पनि थपिन्छ । कच्चा पदार्थ भित्र्याउँदा भन्सारमा किलोको १०० रुपैयाँ महशुल तिर्नु पर्छ,’ उद्योगीले भने, ‘उता भारतीय उत्पादनमा ५ प्रतिशत बस्तु तथा सेवा करवाहेक केही छैन । भारतबाट सस्तो उत्पादन भित्रिएपछि यताका उद्योगमा ताला लाग्यो ।’

वीरगञ्ज, विराटनगर, बुटवल, नेपालगञ्ज, धनगढीलगायतका स्थानमा खुलेका १७ उद्योगमध्ये ८ ओटाले त कम्पनी नै बन्द गरिसकेका छन् । ९ ओटाले उत्पादन बन्द गरे पनि नीतिगत सुधारको आशमा उद्योग नवीकरण गराउन भने छोडेका छैनन् ।

सरकारले स्वीट सुपारीको आयातमा पनि प्रतिकलो १०० रुपैयाँ भन्सार महशुल र ३६५ रुपैयाँ अन्तःशुल्क तोकेको छ । तर, भन्सारबाट स्वीट सुपारी भित्रिएको तथ्यांक छैन । स्वदेशी बजारमा भने भारतमा बनेको स्वीट सुपारी छ्याप्छ्याप्ती भेटिन्छ ।

भारतमा स्वीट सुपारीमा ५ प्रतिशत जीएसटी तिरे पुग्छ । सरकारले लगाएको अत्याधिक करका कारण स्वदेशमा उत्पादित स्वीट सुपारीको लागत महँगो पर्ने र भारतमा उत्पादित सस्तो उत्पादन अनधिकृत रुपमा भित्रिएको उद्योगी बताउँछन् । वीरगञ्ज भन्सारका अधिकृत रामचन्द्र ढकालले भन्सारबाट स्वीट सुपारी नभित्रिएको बताए ।

भन्सार विभागको तथ्यांकले गत आर्थिक वर्ष २०७९/८० को वर्षभरिमा जम्मा ८ किलो आयात भएको देखाउँछ ।
स्वदेशी उत्पादकहरू वार्षिक २००० टन खपत हुने दाबी गर्दछन् । भारतसँगको खुला सिमानाबाट अवैध रुपमा भित्रिने स्वीट सुपारीले स्वदेशी बजारमा कब्जा जमाएको छ ।

सरकारले उच्च दरको कर लिन थालेपछि अहिले स्वदेशमा उत्पादित स्वीट सुपारी खुद्रा व्यापारीलाई प्योकटको १४५ रुपैयाँ पर्ने उत्पादक बताउँछन् । भारतबाट अवैध रुपमा भित्रिएको यस्तो उत्पादन भारतीय रुपयाँ (भारु) ३० (४८ रुपैयाँ) मा व्यापारीकहाँ पुग्ने भएपछि स्वदेशी उत्पादन बन्द भएको हो ।

सरकारले अनधिकृत आयात नियन्त्रणका लागि भन्दै सिमानामा भन्सार र सशस्त्र प्रहरी खटाएको छ । जनपद प्रहरीले पनि यसमा निगरानी राखेको हुन्छ । सीमावर्ती जिल्लामा खटिएको प्रहरीले दिनहुँजसो तस्करीका सामान समातिएको विवरण सार्वजनिक गर्छ । तर, अवैध आयातकै कारण स्वदेशका डेढ दर्जन उद्योग बन्द भएको उद्योगीहरूको गुनासो छ ।