आर्थिक रूपमा सक्रिय जनसंख्या ६५ प्रतिशत
कार्यालयका उपप्रमुख तथ्यांक अधिकृत डा. हेमराज रेग्मीले अहिलेको तथ्यांकमा पनि घरभित्रको काम गर्ने बालबालिकादेखि बूढाबूढीको हेरचाह गर्ने, खाना बनाउनेदेखि सरसफाइ गर्नेसम्मका काममा संलग्नलाई आर्थिक रूपमा सक्रिय जनसंख्यामा गणना नगरिएको बताए । ‘उत्पादन र सेवामूलक काममा कारोबार भएको पाइन्छ । अहिले पनि घरभित्रको कामलाई आर्थिक रूपमा सक्रिय जनसंख्याका रूपमा गणना गरिएको छैन,’ रेग्मीले भने, ‘आफ्नो र परिवारका लागि गरेको काम यसमा जोडिँदैन ।’
आर्थिक क्रियाकलापहरूलाई कसरी वर्गीकरण गर्ने भन्ने विषय ‘सिस्टम अफ नेसनल अकाउन्ट’ले तय गरेको हुन्छ । यसअनुसार कुनै पनि वस्तुको उत्पादनमा संलग्न भयो भने त्यसलाई काम भनिन्छ । सेवाको हकमा भने संलग्न हुँदैमा काम हुँदैन । सेवामा कारोबार भएको हुनुपर्छ । भाँडा माझ्न, बालबालिकाको हेरचाहबापत पैसा लियो भने त्यो काम भयो । लिएन भने काम भएन । सेवाको हकमा भने कारोबार भएको हुनुपर्छ । धान, बिस्कुट, साबुनजस्ता वस्तुको हकमा उत्पादनमा संलग्न हुने प्रक्रियालाई काम मानिएको छ ।
कार्यालयका अनुसार आर्थिक रूपमा सक्रिय जनसंख्यामा पुरूषकै संख्या धेरै छ । आर्थिक रूपमा सक्रिय पुरूषको संख्या ७१ दशमलव ३ प्रतिशत हुँदा महिला संख्या ६० दशमलव ४ प्रतिशत छ । कार्यालयले सिंगो मुलुक र त्यसभित्र शहरी महानगरपालिका, ग्रामीण भेगका गाउँपालिकाका साथै हिमाल, तराई, पहाड र प्रदेशगत रूपमा आर्थिक रूपमा सक्रिय जनसंख्याको अवस्था पनि सार्वजनिक गरेको छ । प्रतिवेदनअनुसार शहरी महानगरपालिकाको जनसंख्याभन्दा ग्रामीण गाउँपालिकामा रहेको जनसंख्या आर्थिक रूपमा सक्रिय रहेको देखिएको छ । शहरी नगरपालिकाहरूमा ६३ दशमलव २ प्रतिशत मानिस आर्थिक रूपमा सक्रिय देखिएका छन् भने ग्रामीण तहका गाउँपालिकामा ७० दशमलव ६ प्रतिशतसम्म मानिस आर्थिक रूपमा सक्रिय रहेको देखिएको छ । यो वर्गीकरणभित्र पनि आर्थिक रूपमा सक्रिय महिलाको संख्या कम छ ।
तराई क्षेत्रका मानिसमा आर्थिक रूपमा सक्रियता कम देखिएको छ । हिमाली भेगका मानिसमा आर्थिक रूपमा सक्रियता बढी देखिएको छ । हिमाली भेगमा ७४ दशमलव ३, पहाडी क्षेत्रका ६८ दशमलव ४ र तराई क्षेत्रका ६२ दशमलव ५ प्रतिशत मानिस आर्थिक रूपमा सक्रिय रहेको तथ्यांकले देखाएको छ ।
प्रदेशमा भने कर्णालीका मानिस आर्थिक रूपमा बढी सक्रिय छन् । मधेश प्रदेशमा यस्तो जनसंख्या सबैभन्दा कम छ । त्यसपछि आर्थिक रूपमा सक्रिय जनसंख्या कम रहेको प्रदेशमा बागमती पर्छ । बागमतीका ६४ दशमलव ८ प्रतिशत मानिस आर्थिक रूपमा सक्रिय छन् । कोशी, कर्णाली र सुदूरपश्चिमका मानिसहरू अन्य प्रदेशको तुलनामा बढी सक्रिय देखिएका छन् ।
