पछिल्लो बाढीपहिरोको घटना जलवायु परिवर्तनको असरसँग सम्बन्धित छ कि छैन ?
नेपालमा मनसुन बाहिरिने पूर्वानुमान गरिएको साता ठूलो जनधनको क्षति हुने गरी भएको वर्षालाई मौसमविद् र विज्ञहरूले जलवायु परिवर्तनसँग जोडेर हेरेका छन्। उनीहरूले पूर्वसूचना हुँदासमेत कमजोर तयारीले मानवीय क्षति बढाएको टिप्पणी गरेका छन्।
वन तथा वातावरण मन्त्रालयको जलवायु परिवर्तन व्यवस्थापन महाशाखाका प्रमुख डा. बुद्धिसागर पौडेलका अनुसार पछिल्ला वर्षहरूमा मौसमी घटनाहरूको संख्या र तीव्रता बढ्दै गएको छ, जुन हाम्रो सहन क्षमताभन्दा माथि रहेको भन्दै, यसलाई जलवायु परिवर्तनको प्रभावका रूपमा लिन सकिने आधार रहेको बताए। यद्यपि, यस्तो अप्रत्याशित वर्षा हुँदा हाम्रो सहनशक्ति कति छ भनेर निर्धारण गर्न बाँकी रहेको उनको भनाइ छ।
जल तथा मौसम विज्ञान विभागको जलवायु विश्लेषण शाखाका प्रमुख विभूति पोखरेलले पछिल्लो समय मनसुनको प्रवृत्तिमा अस्वाभाविक परिवर्तन देखिएको बताउँदै, यसका कारण चरम मौसमी घटनाहरूमा वृद्धि भएको उल्लेख गरेकी छिन्। प्रभावकारी पूर्वसूचना, सुरक्षा, उद्धार, र राहत कार्यका लागि यस्ता प्रवृत्तिहरूको विश्लेषण आवश्यक रहेको उनको धारणा छ। यस वर्ष काठमाडौं उपत्यकामा झन्डै पाँच दशकयताकै धेरै वर्षा भएको छ, जसले जलवायु परिवर्तनका बारेमा थप चेतावनी दिएको बताइएको छ।
त्रिभुवन विश्वविद्यालयको इञ्जिनियरिङ अध्ययन संस्थानको विपद् अध्ययन केन्द्रका निर्देशक वसन्तराज अधिकारीले यो बेला पानी पर्नु स्वाभाविक भए पनि काठमाडौंमा यत्रो ठूलो वर्षा वर्षौँपछि भएकोमा सचेत हुनुपर्ने बताएका छन्। उनका अनुसार पछिल्ला वर्षहरूमा भइरहेका चरम मौसमी घटनाहरूले भविष्यमा थप सचेत रहनुपर्ने पाठ दिएको छ।
यो वर्ष असोज १६ गते मनसुन बाहिरिने अनुमान गरिएको थियो, तर असोज ११ र १२ गते नै देशव्यापी रूपमा ठूलो वर्षा भयो। गत साता मात्रै सामान्यभन्दा १०३ प्रतिशत वर्षा भइसकेको थियो, जसले आइतवार साँझसम्म थप वर्षा हुँदा ११६ प्रतिशत पुग्यो। जल तथा मौसम विज्ञान विभागका अधिकारीहरूले अस्वाभाविक समयमा भएको यो वर्षालाई जलवायु परिवर्तनको नकारात्मक प्रभावका रूपमा हेर्न सकिने आधार रहेको बताएका छन्।
काठमाण्डू विश्वविद्यालयका वातावरणीय विज्ञान तथा इन्जिनियरिङ विभागका प्रमुख डा. रिजनभक्त कायस्थ भने पछिल्लो वर्षालाई जलवायु परिवर्तनसँग जोड्न हतारो गर्न नहुने बताउँछन्। उनका अनुसार लामो समयको अन्तरालमा ठूला वर्षाहरूको दोहोरिनु स्वाभाविक प्रक्रिया हो। उनले यस वर्ष ला नीन्या प्रभावका कारण मनसुन लम्बिएको पनि उल्लेख गरेका छन्।
अन्तमा, भूगर्भशास्त्री बसन्तराज अधिकारीले यो पटक क्लाउडबर्स्टको घटना नभए पनि लगातार २४ घण्टा पानी परेकाले जनधनको क्षति भएको बताए। उनले नेपालमा राजमार्गका सम्भावित पहिरो क्षेत्रहरू पहिचान गरी विपद् सूचना व्यवस्थापन प्रणाली नहुँदा धेरै ज्यान गुमाउनुपरेको टिप्पणी गरे।
यसरी, मौसमविद् तथा विज्ञहरूले अप्रत्याशित समयको ठूलो वर्षालाई जलवायु परिवर्तनको संकेत मान्दै, भविष्यमा यस्ता चरम मौसमी घटनाहरूको प्रभावलाई ध्यानमा राखेर थप तयारी आवश्यक रहेकोमा जोड दिएका छन्।
